زن ایرانی در سفرنامه کولیور رایس

راه ورسم زنان ایرانی 

راه ورسم زنان ایرانی نام سفرنامه ی خانم کلارا کولیور رایس است.این کتاب وقایع بین نود تا صد سال قبل در ایران رابیان می کند. 

به نظر می رسد بعد از انقلاب مشروطه و در زمان قاجار مطلب نگاشته شده است. کتاب به شیوه ی زندگی ایرانیان به خصوص زنان می پردازد . متاسفانه در ایران آن زمان زنان به دلیل شرایط زندگی وبی سوادی و نگاه مردسالارانه ، حذف زنان را در ادبیات وهر گونه مطالب نوشتاری شاهد هستیم. مطلب زیادی در مورد چگونگی زندگی آنها در دست نیست. به همین دلیل این کتاب در بیان نحوه ی زندگی زنان در شهرها، روستاها ، قبایل وعشایر مدرک مهمی است. 

خانم رایس در اصفهان در یک بیمارستان کار و همراه همسر و دو فرزندش برای مدتی در ایران به زندگی مشغول بوده است. مسافرت های زیادی انجام داده وخاطراتش منبع خوبی است برای فهمیدن آنکه چه شرایطی برای زندگی زنان وجود داشته است. 

هر چند کتاب از بیرون به شرایط زندگی زن ایرانی نگریسته ، احساس و آلام زن ایرانی با نگاه یک زن انگلیسی نوشته شده است اما وضعیت به نسبت دقیقی از شرایط زنان در آن دوران را به ما می نمایاند. 

بعضی اوقات در نوشته های کتاب نوع قضاوت روح انسان را می آزارد و به نظر کارشناسانه نمی آید. شاید اگر خانم رایس با توجه به دانش امروز مطالب را می نوشت فقط به درج وقایع می پرداخت و تحلیل شرایط آن زمان را به کسی واگذار می کرد که از نظر دانش تواناتر باشد. زیرا سرزنش ملت ایران آنقدر پیچیده است که ازعهده ی خانم رایس در آن زمان خارج بوده است. 

در کتاب از طرف دیگر بی کفایتی دولتها وسردمدارن آشکار می گردد که چگونه قدرت در دست نادانان باعث شده است ایران عزیز با وجود منابع عظیم دچار بی توجهی باشد. مردم عزیز این مرز و بوم در سختی و دشواری زندگی نمایند. 

کودکان(دختران) ایرانی بر پایه آداب ورسوم چه در شهر وچه در روستاها از هشت سالگی برای ازدواج آماده می شدند. تا در سن ده تا سیزه سالگی به خانه ی شوهر بروند.معمولا این ازدواج ها با مردانی مسن انجام می گرفته چون مردان با سن بالا را بهتر برای زندگی می یافتند. این زنان که اسیر زندگی اجباری می شدند در صورتی که فرزند پسر به دنیا می آوردند می توانستند تا حدودی راحت زندگی کنند ولی اگر بخت با آنها یار نبود و فرزند آنها دختر می شد و یا نمی توانستند باردار شوند باید شرایط وحشتناکی را تجربه می کردند که شاید حیوانات از این زنان با ارزش تر بودند. 

زن نه به عنوان انسان بلکه به عنوان یک وسیله و یا حتی یک برده است.هنگام انتخاب دختر کاملا معاینه می شود که مشکل خاص جسمی نداشته باشد. مانند یک برده کاملا در اختیار شوهر است که هر نوع خشونت از هر جنس به این زنان روا شود. 

تعداد زیاد فرزند وعدم بهداشت فردی این زنان را فرتوت و معمولا در جوانی از بین می رفتند. ازدواج در کودکی زنان را دچار بیماری ومرگ بسیار زودرس می کرده است. 

زندگی با هووها زنان را به بیماری های روحی و افسردگی دچار می کرده است. بی سوادی و شرایط بد زندگی باعث می شده است که زنان را بچه ، نادان،  عصبی مزاج و کج خلق بدانند. 

حجاب زنان شهری سخت تر از حجاب زنان روستایی است. زنان شهری با چادر چاقچور و روبنده ای که کامل صورت آنها رامی پوشاند در صورت اجازه همسر اجازه ورود به محلهای عمومی را داشتند. 

زنان روستایی با حجابی که فقط چشم آنها پیداست در عرصه ی کار و فعالیت بیشتر از زن شهری وجود دارند. 

زنان عشایر قدرت بیشتر و شرایط بهتری را نسبت به زنان شهری دارا هستند. هر جا که زنان مشارکت اقتصادی با مردان دارند از نظر موقعیت شرایط بهتری را دارند. 

در روستا ها که زنان به کشاورزی و قالی بافی وفعالیت اقتصادی مشغول هستند کمتر از زنان شهری که فقط به خانه داری می پردازند مورد زورگویی واقع می شوند. 

زنان شهری که از نظر شرایط اقتصادی دروضعیت بهتری هستند کمتر از زنان طبقات پایین مورد ستم هستند.چون دارایی که از طریق ارث به آنها می رسیده است متعلق به خودشان بوده وامکان مدیریت براموال شان را داشته اند. 

از نظر وقت زنان شهری وقت بیشتری برای به بطالت گذراندن و دچار اوهام وخرافات شدن را داشته اند. زیرا خانه داری و بچه داری حداقل وقت را برای آنها داشته است.هر چند در روستاها نیز به شدت اعتقاد به خرافات زیاد است ولی زنان شهری به دلیل وقت بیشتر دچار مشکلات بیشتری بودند. 

کودکان هیچ ارزش خاصی ندارند و از هیچ نوع آموزشی برخوردار نیستند . تنها 3% از زنان سواد در حد خواندن ونوشتن داشته اند واغلب آموزش فقط در حد فراگیری قرآن بوده است. 

وجود چند زن به عنوان هوو کاملا متداول بوده است و معمولا یک زن به عنوان سوگلی امور خانه را دست داشته است. به محض اینکه زن  بارداری یا فرزند پسر نداشته است زن دیگری به خانه آورده می شده است. 

ساخت لباس وکفش به گونه ای بوده که زنان در خارج از خانه با مشکل زیادی روبروشوند. کفشهای زنانه در انتهای آن نعل آهنی نصب می شده است که سروصدای زیادی ایجاد و خروج زن را اعلام می کرده است. 

حجاب زن درجه ی شخصیت او را مشخصُ و ارزش بوده است. اگر زنی با روی باز جلوی مردان حاضر می شده هیچگونه شأن اجتماعی نداشته و زنی هرزه به حساب می آمده است. 

معماری خانه ها به گونه ای بوده است که محل زندگی زنان از مردان تفکیک و کاملا از دید غریبه ها پنهان بوده است.کلآ زندگی مردان  آشکار و پیداست ولی زندگی زنان مخفیانه و پنهان است. این امر در حوزه های عمومی نیز به صورت وجود  مرد و حذف زن مشهود بوده است.